Στις 30 Νοεμβρίου 2019 πραγματοποιήθηκε στον Βοτανικό Κήπο Τροόδους «Α.Γ. Λεβέντης» στον Αμίαντο η ημερίδα: “επανεκκίνηση πληθυσμιακής ανάπτυξης ορεινών περιοχών”, η οποία συνδιοργανώθηκε από το ΕΤΕΚ, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και από τον ΠΟΛΙΤΗ 107.6.

Η αναγκαιότητα πραγματοποίησης της ημερίδας ήταν η διαπίστωση του προβλήματος της “προσφυγοποίησης“ των 230 κοινοτήτων στις ελεύθερες περιοχές. Στην απογραφή του 1973 αυτές οι 230 κοινότητες είχαν έναν πληθυσμό γύρω στις 90.000 και στην απογραφή του 2011 γύρω στους 50.000 κατοίκους!!! Υπήρξε δηλαδή μια μείωση κατά 50%, χωρίς την τουρκική εισβολή.

Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα παρουσιάζονται οι αυξομειώσεις πληθυσμών σε δήμους και σε κοινότητες, που έχουν άμεση πρόσβαση σε αυτοκινητόδρομο και στις μεγάλες πόλεις (κύρια αστικά κέντρα). Οι δήμοι και οι κοινότητες, που βρίσκονται κοντά σε αυτοκινητόδρομο έχουν τριπλάσια αύξηση των κατοίκων, ενώ οι κοινότητες που βρίσκονται μακριά από αυτοκινητόδρομο και πόλεις έχουν μια μείωση κατά 50% του πληθυσμού.

Σχεδιάγραμμα 1: Αυξομείωση πληθυσμού στις ελεύθερες περιοχές Κύπρου.

Στην ημερίδα συμμετείχαν πέραν των 40 ατόμων (πρόεδροι κοινοτικών συμβουλίων, μέλη του ΕΤΕΚ, στελέχη του γραφείου Επιτρόπου Ορεινών Περιοχών και άλλοι ενδιαφερόμενοι.

Στους χαιρετισμούς των κυρίων Χαράλαμπου Αλεξάνδρου, Διευθυντή Τμήματος Δασών εκ μέρους του Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και Στέλιου Αχνιώτη, Προέδρου του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ), τονίσθηκε η ιστορική σημασία προσφοράς των ορεινών μας περιοχών στη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς επίσης και η δυναμική ανάπτυξη που αναμένεται από την υλοποίηση του σχεδιασμού «εθνικής στρατηγικής για μια ολοκληρωμένη πολιτική ανάπτυξης της Ορεινής Κύπρου» από το γραφείο του Επιτρόπου Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων.

Παρουσιάσεις- εισηγήσεις
Ο πρώην Επίτροπος Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων κύριος Γιάννης Παπαδούρης επεσήμανε την αναγκαιότητα για υλοποίηση της «εθνικής στρατηγικής για μια ολοκληρωμένη πολιτική ανάπτυξης της Ορεινής Κύπρου». Στη μελέτη έγινε διάγνωση του προβλήματος. Πολλά από τα στοιχεία της διάγνωσης δεν συνάδουν με τα στοιχεία που έχουν οι κρατικές υπηρεσίες.

Σχεδιάγραμμα 2: Περιοχές Τροόδους Κύπρου.

Στο σχεδιασμό υπάρχουν χρονοπρογραμματισμένες ενέργειες με αξιολόγηση. Ο σχεδιασμός έγινε καταρχήν θεωρώντας το Τρόοδος ως ολική οντότητα (βλ. σχεδιάγραμμα 2) και στη συνέχεια έγινε εξειδίκευση σε κάθε περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ολοκληρωμένη ορεινή πολιτική από όπου θα μπορούμε να αντιγράψουμε βέλτιστες πρακτικές.

Στο στρατηγικό σχεδιασμό υπάρχει οδικός χάρτης για προτεινόμενες 239 δράσεις και προϋπολογίζεται ένα ποσό της τάξης των €250 εκ. ευρώ σε ορίζοντα δεκαετίας, με αυτοδιοίκητο ταμείο και ΟΧΙ κυβερνητικό. Υπάρχει πρόνοια για αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των ενεργειών των υπουργείων και τμημάτων. Ο κύριος στόχος είναι η δημιουργία υποδοχής νέου πληθυσμού. Να δοθεί γεωργική και χαλίτικη γη σε νέες οικογένειες ως κίνητρα για την επανεγκατάσταση τους στις ορεινές κοινότητες.

Η κατάληξη του πρώην Επιτρόπου είναι ότι στην περιοχή χρειάζεται να διασφαλιστούν τρεις κρίσιμες προϋποθέσεις: κατοικία, εργασία και πρόσβαση σε υπηρεσίες (κυβερνητικές, δημόσιας ωφελείας, παιδείας, υγείας και κοινωνικής πρόνοιας), για να υπάρξει αύξηση του πληθυσμού ή τουλάχιστον σταθεροποίηση στα σημερινά χαμηλά επίπεδα. Δική μας θέση είναι ότι σε αυτές τις κρίσιμες προϋποθέσεις θα πρέπει να προστεθεί η αναβάθμιση του οδικού δικτύου προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της Λευκωσίας και Λεμεσού.

Ο πρώην υπουργός και ευρωβουλευτής κύριος Νεοκλής Συλικιώτης επεσήμαινε την ύπαρξη “κατ΄ επίφαση τοπικής αυτοδιοίκησης“, στην οποία απαιτούνται οικονομίες κλίμακος, συμπλέγματα υπηρεσιών και μια Ενιαία Αρχή Ανάπτυξης.

Άμεσες προτάσεις, όπως τα κτίρια του Συνεργατισμού να δοθούν στις κοινότητες, η δημιουργία περιφερειακών δήμων, ούτως ώστε να πιέζουν δυναμικά στην υλοποίηση των δράσεων, επιδίωξη μιας ισόρροπης ανάπτυξης μεταξύ αστικών περιοχών και υπαίθρου, η κατάργηση της δήλωσης πολιτικής, η δημιουργία αστικού αναδασμού για ενεργοποίηση της αδρανούσας γης, η μεταφορά αναπτυξιακών δικαιωμάτων, η απόκτηση και ανακαίνιση κατοικίας στην ύπαιθρο, ο διαχωρισμός οικοπέδων, το δικαίωμα αιτητών από άλλες κοινότητες και αποδήμων, για γρήγορη επανεγκατάσταση των ορεινών κοινοτήτων, δημιουργία κινήτρων για αύξηση της απασχόλησης και η αξιοποίηση του σχεδίου ΄΄wififoryou’’, θα βοηθήσουν άμεσα στην δυναμική πληθυσμιακή ανάπτυξη των ορεινών μας κοινοτήτων και αυτό το φαινόμενο επαναλαμβάνεται διαχρονικά.

Επισημαίνεται δε, ότι κατά το πρώτο δεκάμηνο του 2019 μόνο ένα ποσοστό της τάξης του 38% του αναπτυξιακού προϋπολογισμού έχει αξιοποιηθεί.
Ο Κυριακός Ε Γεωργίου, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, γεννήθηκε στην περιοχή και εργάζεται εδώ και 15 χρόνια σε ερευνητικά έργα με θέμα την «Βιώσιμη Ανάπτυξη του Ορεινού ΌγκουΤροόδους». Στην τοποθέτηση του αναφέρθηκε ότι αντίστοιχα προβλήματα επιβίωσης και αστυφιλίας αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι ορεινών και απομακρυσμένων περιοχών σε όλο τον κόσμο. Η Κυβερνητική πολιτική για στήριξη των αστικών κέντρων απέναντι στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές ήταν συστηματική και από την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας και είχε ως στόχο την βιομηχανοποίηση της οικονομίας και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων στα αστικά κέντρα μέσω της ευκολότερης παροχής υπηρεσιών. Η ανάπτυξη της περιοχής κατά τον 20ο αιώνα ακολούθησε την αντίστοιχη ανάπτυξη του μεταλλείου Αμιάντου και αντιστράφηκε με την μείωση των εργασιών και το οριστικό κλείσιμο του. Αυτό οδήγησε σε απώλεια εκατοντάδων θέσεων εργασίας και την αστυφιλία.

Αναφέρθηκε επίσης στο γεγονός, ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε μόλις εξαγγείλει δημοσίως, την προηγούμενη της ημερίδας, την 3η εθνική στρατηγική για το Τρόοδος. Εξέφρασε λύπη για την αποχώρηση του κυρίου Παπαδούρη και δήλωσε ότι η περιοχή χρειάζεται στρατηγική και στοχευμένες δράσεις. Για την περιοχή του Τροόδους έχουν εκπονηθεί τουλάχιστον 5 μελέτες βιωσιμότητας αλλά πολύ λίγα έχουν γίνει από πλευράς στοχευμένων και βιώσιμων δράσεων. Επίσης, σε σχέση με την έννοια της ορεινότητας, την οποία επικαλείται ο κύριος Παπαδούρης, ο ομιλητής αντιπρότεινε την αλλαγή του αριθμού NUT 1 (κοινή ονοματολογία των εδαφικών στατιστικών μονάδων) που αφορά όλη την Κύπρο με τον αριθμό NUT3 ο οποίος αφορά μικρές περιοχές με ειδικές διαγνώσεις, Αυτό θα επιτρέψει στην περιοχή να έχει πρόσβαση σε επιπρόσθετους πόρους.

Ο Παντελής Σοφοκλέους αναφέρθηκε σε ένα παράδειγμα αναφορικά με την “Επανεγκατάσταση Απομακρυσμένων Κοινοτήτων“ για ένα σύμπλεγμα μικρών κοινοτήτων στην Βαυαρία, το οποίο βρίσκεται 80 χλμ. ανατολικά από το Μόναχο.

Οι κύριοι λόγοι της επανεγκατάστασης είναι η ακριβή ζωή στην μεγαλούπολη Μονάχου, το καθημερινό άγχος της κινητικότητας και η ατμοσφαιρική ρύπανση. Στο σύμπλεγμα αυτό δημιουργήθηκαν βιομηχανίες και βιοτεχνίες με αποτέλεσμα στην προσφορά θέσεων εργασίας και εκπαίδευσης. Με την εμφιάλωση σε επιστρεφόμενη μπουκάλα τοπικών προϊόντων (μπύρας, νερού, χυμών, γιαουρτιών, γάλακτος κλπ.) προτιμώνται τα τοπικά προϊόντα και με εργασία στο σπίτι λόγω ψηφιακής ανάπτυξης δημιουργήθηκαν τοπικές θέσεις εργασίας.

Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε κάθε κτηνοτροφική και γεωργική μονάδα, σε δημόσια κτήρια βοήθησε στην μείωση κόστους θέρμανσης και ηλεκτρικού ρεύματος. Η σταθεροποίηση και αύξηση του επιδόματος του παιδιού στα €270/μήνα, βοηθάει στην απρόσκοπτη δημιουργία οικογενειών.

Επισημάνθηκε επίσης και η πρόταση - πρόθεση της ΕΕ αναφορικά με την εγκατάσταση προσφύγων πολέμου, κλιματικής αλλαγής, φτώχιας, από τρίτες χώρες σε εγκαταλελειμμένα χωριά. Μια εγκατάσταση των ασυνόδευτων παιδιών θα πρόσφερε μια δυναμική πληθυσμιακή ανάπτυξη και στις ορεινές κοινότητες.

Τα συμπεράσματα και οι προτάσεις των παρεβρισκόμενων της ημερίδας συνοψίζονται ως εξής:
1. Εγκαθίδρυση αστικού φόρου στα πρότυπα του “πράσινου φόρου“.
2. Αύξηση του επιδόματος τέκνου στις αγροτικές περιοχές
3. Τρόοδος ως Μνημείο UNESCO.
4. Αυτοσυντήρηση των μνημείων
5. Δημιουργία ελικοδρομίων
6. Στήριξη υλοποίησης του προτεινόμενου Στρατηγικού Σχεδιασμού για ολοκληρωμένη πολιτική ανάπτυξης των ορεινών περιοχών
7. Για πρώτη φορά υπάρχει στους Τροοδίτες ελπίδα αναζωογόνησης των περιοχών
8. Εκδηλωμένη υποστήριξη και εκτίμηση για το έργο του κύριου Παπαδούρη.

Οι ορεινές κοινότητες… ως αντιστάθμιση τουρκικού επεκτατισμού
Μετά την ίδρυση της Κυπριακής μας Δημοκρατίας, δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας στα μεγάλα αστικά κέντρα και προκαλώντας έτσι την αστυφιλία. Κατά τον ίδιο τρόπον μπορούμε να δημιουργήσουμε σήμερα νέες θέσεις εργασίας στις ορεινές περιοχές. Μοναδική προϋπόθεση οι άμεσες επενδύσεις στις ορεινές κοινότητες, ούτως ώστε να επιταχυνθεί η επανεγκατάσταση ή/και η εγκατάσταση νέων οικογενειών.

Μια αντιστάθμιση του τουρκικού επεκτατισμού και εποικισμού θα πρέπει να είναι η άμεση πληθυσμιακή ανάπτυξη των ορεινών περιοχών. Απαιτούνται επενδύσεις, που να αποτελούν κίνητρα σε παιδιά και εγγόνια των αποδήμων που νοσταλγούν να εγκατασταθούν στα σπίτια των γονέων και παππούδων τους.

Επίσης, βλέποντας στο σεμινάριο την μεγάλη αγάπη των Τροοδιτών και των προέδρων των ορεινών κοινοτικών συμβουλίων για την επαρχία τους, καθώς και τις πολλές ελπίδες που εναποθέτουν για ανάπτυξη του Τροόδους, στην “Εθνική Στρατηγική για μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη της Ορεινής Κύπρου’’ η οικολογική εκπομπή “Αντίστροφοι Πόλοι“, ΠΟΛΙΤΗΣ 107.6, αποφάσισε την καθιέρωση 15-λεπτου δελτίου για ενημέρωση και αξιολόγηση εφαρμογής του Στρατηγικού Σχεδιασμού, από το γραφείο του Επιτρόπου Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων.

Όλες οι παρουσιάσεις μπορούν να ζητηθούν στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις: pantelis.sophocleous@gmx.de ή georgiou.k@unic.ac.cy.

Οι παρουσιάσεις που έγιναν στην εκδήλωση:

• Στέλιος Αχνιώτης (πρόεδρος ΕΤΕΚ)
  
• Κυριακός Ε. Γεωργίου (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας), H Βιώσιμη Ανάπτυξη της Πιτσιλιάς (2005)
  
  
• Κυριάκος Σκουρουπάθης (συντονιστής ημερίδας)
  
• Παντελής Σοφοκλέους (ΠΟΛΙΤΗΣ 107.6)